ทุนนิยมเพื่อสังคม : แนวคิดของผู้นำ
- การนำเสนอบทบาทภาคเอกชนที่สำคัญในการร่วมเป็นส่วนสำคัญของการแก้ปัญหาสังคมในด้านต่าง ๆ นับว่าเป็นนวัตกรรมสังคมหนึ่ง การเป็นผู้นำที่ดีจากการเป็นผู้ประกอบการเพื่อสังคม หรือธุรกิจเพื่อสังคมกลายเป็นแนวคิดที่เป็นทางเลือกใหม่ในการแก้ปัญหาสังคมปัจจุบัน ที่ถูกจัดอยู่ใน “Third Sector” (โดยมีภาครัฐเป็น First Sector และภาคธุรกิจเอกชนทั่วไปเป็น Second Sector) และยังถือว่าเป็น “Social Economy” ซึ่งนัยหนึ่งก็คือ “ระบบเศรษฐกิจทางเลือก” ที่อยู่นอกเหนือจาก 2 แนวทางหลัก คือ ระบบเศรษฐกิจทุนนิยม (Capitalism) และระบบเศรษฐกิจที่กำกับและควบคุมโดยรัฐ (Communism)[1]
- ที่ผ่านมา แนวทางการพัฒนาในระบอบทุนนิยมแม้จะมีผลดีในการสร้างโอกาส รายได้ และสามารถยกระดับสถานะทางเศรษฐกิจ และสังคม แต่ผลเสียที่เกิดขึ้นจากการแสวงหาผลกำไรสูงสุด ละเลยผลกระทบสิ่งแวดล้อมและสังคม รวมทั้งการพัฒนาที่ยังขาดสมดุลส่งผลและเกี่ยวข้องต่อชีวิต เช่น ภาวะโลกร้อน ปัญหามลพิษ ค่าครองชีพสูง ก่อให้เกิดปัญหาความยากจน การเจ็บป่วย ปัญหาสังคม ความเหลื่อมล้าทางสังคมที่ทวีความรุนแรงขึ้น การหวังให้ภาครัฐเพียงฝ่ายเดียวเป็นตัวหลักในการแก้ปัญหาสังคมคงทำได้ไม่ง่าย และที่ผ่านมายังไม่ประสบความสำเร็จเท่าที่ควร องค์กรที่ไม่แสวงหาผลกำไร (None Profit Organization) ภาคประชาสังคมหรือชุมชน และแนวคิดผู้นำ “ผู้ประกอบการเพื่อสังคม” จึงเป็นแนวคิดที่สำคัญเป็นตัวขับเคลื่อนแก้ปัญหาและพัฒนาสังคม
การดำเนินการการประกอบธุรกิจเพื่อสังคมในประเทศไทย มีหลายด้าน มีตัวอย่างที่ดีแห่งหนึ่ง ริเริ่มจากการผู้นำ ผู้ประกอบการธุรกิจที่น่าสนใจ เช่น การทำโครงการพัฒนาด้านการศึกษา โรงเรียนมีชัยพัฒนาโดยการได้รับความร่วมมือของภาคธุรกิจเอกชน คือ โรงแรม Birds & Bees Resort ซึ่งเป็นโรงแรมเล็ก ๆ เมืองพัทยา ที่มีการนำผลกำไรไปใช้ใน 3 ด้าน คือ เพื่อเป็นทุนสำรอง เพื่อการขยายธุรกิจ และเพื่อสาธารณประโยชน์ โดยเน้นเรื่องการพัฒนาการศึกษา ซึ่ง Birds & Bees Resort เป็นผู้สนับสนุนทุนก่อสร้าง และค่าใช้จ่าย 5 ปีแรกให้กับโรงเรียนโรงเรียนมีชัยพัฒนา โดยคาดการณ์ว่า การจัดตั้งธุรกิจเพื่อสังคมของโรงเรียน จะสามารถนำผลกำไรไปบริหารจัดการโรงเรียนเพียงพอในปีที่ 6
- ในขณะที่โรงเรียนมีชัยพัฒนาเป็นโรงเรียนระดับมัธยมศึกษา จะไม่มีการรับเงินค่าเล่าเรียน การก่อสร้างภายในโรงเรียนทั้งหมดสร้างด้วยไม้ไผ่ เนื่องจากต้องการให้นำเรื่องสิ่งแวดล้อมเอามาเป็นส่วนหนึ่งของโรงเรียน แนวคิดโรงเรียนแห่งนี้ไม่ต้องการสร้างคนเก่ง เน้นการสร้างคนดี ให้มีความซื่อสัตย์ พร้อมที่จะช่วยผู้อื่น และมีจิตใจที่อยากแบ่งปัน และกำหนดให้นักเรียนต้องทำงานช่วยสังคม 400 ชั่วโมง และปลูกต้นไม้ 400 ต้น เพื่อเป็นการตอบแทนจากการเรียน เด็กนักเรียนทุกคนจะมีสมุดจดบันทึกการทำความดีเพื่อสังคม เหมือนสมุดเงินฝากธนาคาร ซึ่งสามารถให้พ่อแม่พี่น้องเพื่อฝูงช่วยได้ เป็นโรงเรียนเดียวที่ช่วยกันจ่ายค่าเล่าเรียนได้
- ปัจจุบันได้มีการจัดตั้งบริษัทธุรกิจเพื่อสังคมเพื่อนำผลกำไรมาเป็นงบประมาณด้านค่าใช้จ่ายของโรงเรียนในระยะยาว
- ชื่อบริษัทธุรกิจเพื่อพัฒนาการศึกษาและชนบท จำกัด (Business for Rural Education and Development Co., Ltd.) ชื่อย่อคือ BREAD
- ผลกำไรของบริษัทนี้ก็กลับไปสู่โรงเรียน โดยผลประกอบการในปีแรกมียอดขายสูงถึง 12 ล้านบาท คิดเป็นผลกำไร 3 ล้านบาท ซึ่งได้แบ่งให้โรงเรียน 1 ล้านบาท อีก 2 ล้านบาทได้สำรองไว้เพื่อขยายธุรกิจต่อไป
- โดยหากว่า ปีใดที่ธุรกิจไม่ประสบผลสำเร็จ โรงแรม Birds & Bees Resort จะเป็นผู้ช่วยเหลือ แต่สุดท้ายเมื่อเข้าสู่ปีที่ 4 และ 5 ธุรกิจดำเนินไปได้อย่างที่คาดไว้ โรงแรม Birds & Bees Resort สามารถสร้างโรงเรียนได้สำเร็จ
วิสัยทัศน์ที่สำคัญของผู้นำที่ดี ผู้นำในฐานะผู้ประกอบการ ธุรกิจเพื่อสังคม ที่ใส่ใจธรรมชาติและสังคมร่วมกัน จึงกลายเป็นทางเลือกการพัฒนาที่ควรจะเป็น
by ชุลีรัตน์ เจริญพร / วิทยาลัยนวัตกรรมสังคม มหาวิทยาลัยรังสิต / 14.04.2564
